Bu yazıda Afrika maskelerinin kısa bir tarihini bulacaksınız. Afrika maskeleri ahşaptan yapılmıştır. Maske yapmak için kullanılan ahşap parça, ilk önce kurumaya bırakılır. Eğer odun çatlar ise, bu parça maske yapmak için uygun kabul edilmez. “Azde” adı verilen bir araç, ahşap maskeleri yontmak için kullanılır.
Afrika maskelerinin geçmişi, Paleolitik çağlara kadar izlenebilmektedir. Bu maskeler Afrika kültüründe büyük öneme sahiptir. Eski günlerde, maskeler çok farklı törenlerde kullanılmıştır. Maskelerin yapımında metal, ahşap, kumaş gibi malzemeler kullanılmıştır. Onların eşsiz tasarımları ve en önemlisi maskelerin yapımının arkasındaki fikir, Afrika maskelerine dünya çapında ünlü sanat galerilerinde önemli bir yer kazandırmıştır. Sanat tarihi uzmanları ve koleksiyoncular, Afrika maskelerini toplamayla çok ilgiliydi. Dünyaca ünlü ressam Picasso, 1907 yılında bir Afrika maskesi ile karşılaşmış, onun tasarımı ve taşıdığı anlam karşısında büyülenmiştir.
Afrika Maskelerinin Tarihi:
Afrika maskeleri oldukça uzun bir geleneğe sahiptir ve onlarla ilişkili bir çok farklı anlam vardır. Bu maskeler çoğunlukla bir bireyin ahlaki ve psikolojik özelliklerinin tasviri için kullanılır. Afrikalılar bu maskeleri 3 farklı şekilde giyerdi. Bugün, Afrika maskelerinin tarihi hakkındaki bilgiler parça parçadır.
Bu yazıda bu parçaları harmanlamaya çalışacağız.
*Maskelerin çoğu, sadece normal yüz maskeleri gibi kullanılmıştır.
*Bu maskelerin bazıları kask gibi görünüyordu
*Maskelerin bazıları, sadece başı kaplamak için kullanılmıştır.
-Batı Afrika ülkesi Nijerya’da, hayvan biçimli başlıklar ile maskeler yerel kabileler tarafından kullanılmıştır. İçi boş ağaç gövdelerinden elde edilen ahşap, kask şekilli maskeler yapmak için kullanılmıştır. Sierra Leone kabileleri bu tür maskeleri kullandı.
-Vücut Maskesi ve Coon Maskesi Tanzanya ve Güney Afrika’dan insanlar tarafından kullanılmıştır. İnsanlar vücut maskelerini, bunlarla eşleşen bir yüz maskesiyle birlikte takarlardı. Vücut maskelerinin diğer adı “Belly maske” dir ve bunlar ağaç gövdelerinden oyulmuştur. “Coon maskeleri” Afrika maskeleri tarihinin görece modern olanlarıdır çünkü, 1838 yılında kölelerin kurtuluşu zamanda kullanılmaya başlandı. Coon maskelerinin özelliği elle boyanmış olmalarıdır.
-Günümüzde maskeler ile ilgili törenler, eski zamanlarda olduğu gibi aynı şevk ve heyecanla takip edilmiyor. Farklı kültürlerin etkisi, sömürgecilik, iç savaşlar, köle ticaretinin etkisi Afrika’nın sosyal dokusunu değiştirmiştir. Sömürge yönetimi nedeniyle geleneksel ekonomilerin dağılımı gıda üretim sistemleri üzerinde olumsuz bir etki yarattı böylece Afrika kabilelerinin kültürünü de değiştirdi. Maske törenleri bugünlerde de kutlanmasına rağmen, eski altın çağlarında olduğu gibi sık sık düzenlenmemektedir. Kabile kültürlerinin kaybı maske törenlerindeki popülarite düşüşünün temel sebebidir. Afrika maskelerinin farklı tipleri ile ilişkili tarih ve anlamlar aşağıda verilmiştir. Bu bilgiler Afrika’nın farklı geleneklerini daha fazla anlamanıza yardımcı olacaktır.
Kamerun Maskesi:
Tek bir parça ahşaptan oyulmuştur; bolluk ve ayrıcalığı simgeler. Bu anlamlar maskede açık bir ağız ve dolu yanaklar ile tasvir edilmiştir. Kamerun maskelerinin bazılarında heykelin başlığı vardır, bu başlık bilgelik ve ayrıcalığı temsil eden örümcekler anlamına gelir.
Mitsogo Maskesi:
Mitsogo Maskesi beyazlatılmış yüzü ile karakterizedir. Ağız, kulak ve burnu kırmızımsı-kahverengi renklidir. Maskelerin ait olduğu Mitsogo insanları Gabon’un dağlık bölgelerden gelmektedir. Mitsogo insanlarının ataları kuzey Gabon sakinleri idi.
Ngil Maskesi:
“Fang” kabilesinin insanları Ngil Maskesi giyerdi. Bu maskeler erkek gizli örgütüne yeni üyeler eklemek için kullanılmıştır. Başlaması ile birlikte, hatalı zulüm de bu tür törenlerde yürütülmüştür. Fang maskelerinin Gana tarihinde büyük önemi bulunmaktadır.
Cenaze Maskesi:
Bu maske Bete ve Yoruba insanları tarafından kullanılmıştır. Bu maskeleri giymekte ki amaç, büyücülerden kurtulmaktı. Nijerya’daki Yoruba insanları cenaze maskelerinin, ölen kişilerin ruhunu somutlaştırdığına inanıyordu. Ayrıca bu tür maskeleri giyen kişilerin ölü ruhlar ile konuşabildiğine inanıyorlardı.
Guro Maskesi:
Fildişi Sahilinin yerlileri bu maskeyi takarlardı. Guro Maskesi “Gu” ruhunu temsil eder. Afrika kabile mitolojisindeki karakterlerden biri olan “Gu” doğaüstü bir varlığın eşidir.
Baule Maskesi:
Baule Maskeleri hasat festivallerinde ve danslar sırasında kullanılırdı. Ayrıca, cenazelerde önemli konukları başkalarından ayırmak için de kullanılmışlardır.
Punu Maskesi:
Punu maskesi, Gabon insanları ile ilişkilendirilir ve beyaz boyalıdır. Bu maske atalarının ruhunu temsil eder. Gabon insanları kutlamalar ve festivaller sırasında bu maskeyi kullanmışlardır.
Afrika Maskeleri Önemi:
Afrika maskeleri genellikle ataların, tanrıların ve mitolojik yaratıkların ruhunu temsil etmek için kullanılır. Maskeler bu ruhları ve tanrıları temsil etmek amacıyla, dansçılar tarafından farklı törenlerde giyilir. İnsanlar bu maskeleri savaş hazırlıkları, düğünler, ürünlerin hasat zamanları ve kabul törenlerinde giyerdi. Dans törenlerinde geleneksel Afrika müzik aletleri ile çalınan müzik ve danslara maskeler eşlik ederdi.
Maskelerin kullanıldığı diğer bir kaç ritüel aşağıda listelenmiştir;
- Kralları onurlandırmak
- Savaş Hazırlığı
- Ceza İnfazı
- Geçiş Törenleri
- Doğurganlık Ayinleri
- Sünnet
- Cadılık
- Avcılık
- Cenaze
Afrika maskeleri, bunları giyen insanlara bilgelik (Chilongola Maskesi), cesaret (Kamau Maskesi), güç (Runihura Maskesi), aşk (Thandiwe Maskesi), bağımsızlık (Boipuso Maskesi) gibi nitelikleri atamak için de ayinlerde kullanılırdı. Afrika maskeleri tüm dünyada sanatın en popüler formları arasındadır. Afrika maskelerinin tarihi hakkında derinlemesine bir çalışma, Afrika’nın farklı topluluklarıyla ilişkili zengin kültürü ve gelenekleri daha fazla anlamamıza yardımcı olacaktır.
Yazar: Tülay Arsoy
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Teşekkürler