Pelikanlar

Pelikanlar

Pelikanlar (Latince: Pelecaniformes), kuşlar sınıfına ait bir takım.

Genellikle denizlede ve tatlısularda değişik şekilde balık avlamaya özelleşmiş iri yapılı su kuşlarıdır. Takım üyelerinin tümünde ayak parmakları arası perdelidir. Gagaları uzundur. Kaya ve ağaçlar üzerine yuva yaparlar. Yumurtadan çıkan yavrular çıplak ve kördür.
Pelikangiller ailesinden, kaz büyüklüğünde, toplu halde yaşayan bir su kuşu. Kaşıkçı kuşu da denir. Geniş üst gaga ucu çengelli, alt gaga ise torba şeklinde keselidir. Sığ nehir ve göl kıyılarında yaşar. Yuvalarını genellikle sazlık bölgelerde ve toprak üstünde ot ve kamıştan yaparlar. Küçük türler ise koloniler halinde ağaçlar üzerinde barınırlar. Tüyleri beyaz, üzerleri kırmızı benekli, kanat uçları siyahtır. Uçarken boyunlarını geri döndürürler. Çok iyi yüzer ve uçarlar. Kısa ve kuvvetli olan ayaklarının dört parmağı da perdelidir. Amerika'da yaşayan kahverenkli pelikan, denizde yaşayan ve havadan suya dalabilen tek türdür. Gaga ucundan kuyruk ucuna kadar 180 cm olan büyük türleri vardır. Kanat açıklıkları üç metreye ulaşabilir. Kuzeyde yaşayanlar kışın sürüler halinde sıcak bölgelere göç ederler.

Çoğunlukla toplu halde avlanırlar. Avladıkları balıkları alt gaga torbasında biriktirerek yutarlar. Yutamadığı iri balık yüzünden boğulanları da vardır. Esas besin kaynağı balık olmakla beraber, semender ve kurbağa da yerler.

Avlanacakları zaman 8-10 tanesi bir araya gelerek saf veya çember meydana getirirler. Kanat ve ayakları ile suya vurarak balıkları kıyıya veya çemberin ortasına sıkıştırır ve rahatça kepçelerine doldurup yutarlar. Az derin sularda avlanmayı tercih ederler. Gagasının içine balıklarla beraber su da dolduğundan bazı bölgelerde “saka kuşu” olarak da bilinirler.

Erkekleri dişilerinden daha iricedir. Yazın ülkemizin göl, sazlık ve kamışlıklarında, alçak söğütlerde bulunurlar. İki-üç yumurta yaparlar. Yavrular çok çelimsiz ve çıplak bir vaziyette yumurtadan çıkar. Uzun süre anaları tarafından yarı sindirilmiş hazır besinlerle beslenir. Geliştikçe gagalarını annelerinin kepçelerine daldırarak balık yemeğe başlarlar.

Türkiye'de Konya ilindeki Akgöl, Balıkesir ilindeki Manyas, Samsun ilindeki Balık göllerinde bayağı pelikan (kutan) çeşitleri yaşamaktadır. Dünyada nesilleri azalmış çevre dostu tepeli pelikanlar (kutanlar) Konya ilindeki Akgöl ve Hotamış gölleriyle Kayseri ilindeki Sultansazlığı Gölünde yaşamaktadır. Bunların da nesilleri artık tükenmeye yüz tuttuğundan, devlet tarafından koruma altına alınmıştır.